Poslanica povodom Stogodišnjice vaspostavljanja Srpske Patrijaršije

PORFIRIJE,

po milosti Božjoj pravoslavni Arhiepiskop pećki, Mitropolit beogradsko-karlovački i Patrijarh srpski, sa svim arhijerejima sabranim na redovno godišnje zasedanje Svetog Arhijerejskog Sabora, upućuje ovu pastirsku poslanicu sveštenstvu, monaštvu i svim sinovima i kćerima naše svete Crkve povodom proslavljanja stogodišnjice vaspostavljanja kanonskog jedinstva Srpske Patrijaršije

Sa radošću vas, draga deco duhovna, pozdravljamo iz jednog od tri istorijska sedišta srpskih patrijaraha, iz Bogom blagoslovenih Sremskih Karlovaca, gde liturgijski svečano proslavljamo veliki jubilej koji zbog epidemije nismo mogli da obeležimo 2020. godine, stogodišnjicu obnove drevne Pećke Patrijaršije, odnosno ujedinjenja svih srpskih crkvenih oblasti, dotad u različitim statusima i jurisdikcijama, u jednu i jedinstvenu Srpsku Patrijaršiju.

Velika je naša radost u Duhu Svetome zato što, molitveno pominjući naše oce koji su baš u Karlovcima proglasili veliko delo vaspostavljanja jedinstva Srpske Pravoslavne Crkve, imamo na umu da smo duhovni potomci onih koji su u ovaj deo naše današnje Srbije doneli ime Hristovo i organizovani crkveni život još u apostolsko doba. Apostol Pavle u Poslanici Rimljanima pozdravlja Andronika, prvog episkopa antičkog Sirmijuma, danas obližnje Sremske Mitrovice, sedišta drevne episkopije. U Sirmijumu, jednoj od četiri prestonice Rimskog Carstva, u Dioklecijano-vim gonjenjima su mučenički venac zadobili svetitelji Božji episkop Irinej, đakon Dimitrije, petorica kamenorezaca sa Fruške Gore i mnogi drugi čija se imena nalaze u imenoslovima svetih, a još više je onih čija imena nisu zapisana, ali su Bogu poznata. Kao njihovi naslednici i baštinici, 1500. leta Gospodnjeg sremsku episkopiju, sada na nemanjićkom korenu, ponovo uspostavljaju izobiljem talanata od Boga blagosloveni sveti iz roda Brankovića. Iz divnih fruškogorskih manastira, koje su podigli ili obnovili, iz vrdničkog kivota svetoga kneza Lazara, jazačkog kivota svetoga cara Uroša Nemanjića i iz krušedolskih kivota svetih Brankovića, nikla je Karlovačka mitropolija, a potom i Patrijaršija, koja je izgradila čvrsto crkveno ustrojstvo, ali i bila ključni pokretač duhovnog i sveukupnog društvenog i kulturnog razvoja našeg naroda sve do pobede u Velikom ratu.

To je činila po cenu najvećih žrtava, neprestano razgorevajući plamen nade da će se svi pravoslavni Srbi ponovo sabrati pod omoforom i pred tronom srpskog prosvetitelja, svetitelja Save

Srpska Pravoslavna Crkva je, od nezakonitog i nasilnog ukidanja Pećke Patrijaršije 1766. godine, živela podeljena u mitropolije i episkopije u granicama različitih država, ali se i u tim uslovima svaka crkvena organizaciona jedinica starala da očuva duhovni i nacionalni identitet svoje pastve, da obezbedi opstanak srpskoga naroda. To je činila po cenu najvećih žrtava, neprestano razgorevajući plamen nade da će se svi pravoslavni Srbi ponovo sabrati pod omoforom i pred tronom srpskog prosvetitelja, svetitelja Save.

I konačno, posle pobede u Velikom ratu, po oslobođenju i stvaranju države južnih Slovena, 12. septembra 1920. godine u Sremskim Karlovcima, u prisustvu regenta Aleksandra Karađorđevića i državnih zvaničnika, održan je Sabor arhijerejâ na kojem je, posle stotinu i pedeset četiri godine, uz liturgijsko jedinstvo, koje nikada nije ni bilo narušeno, vaspostavljeno i kanonsko i administrativno jedinstvo i svečano proglašena obnovljena Pećka Patrijaršija, odnosno Srpska Pravoslavna Crkva, na području njene istorijske i kanonske jurisdikcije. Tako su konačno ispunjene težnje mnogih pokoljenja naših predaka.

Danas je naša sveta dužnost da sa molitvenim trepetom pomenemo sve arhijereje koji su bili neposredni pregaoci u vaspostavljanju i proglašenju jedinstva Srpske Pravoslavne Crkve. Na prvom mestu je to arhiepiskop beogradski i mitropolit Srbije Dimitrije Pavlović, potom prvi patrijarh obnovljene jedinstvene Srpske Crkve; mitropolit crnogorski Mitrofan Ban, koji je predsedavao i rukovodio sednicama; mitropolit dabrobosanski Petar Zimonjić, potonji u Gospodu proslavljeni sveštenomučenik Petar Sarajevski, mitropolit sarajevski Evgenije Letica, mitropolit banjalučki i bihaćki Vasilije Popović, episkop pakrački Miron Nikolić, episkop temišvarski Georgije Letić, episkop gornjokarlovački Ilarion Zeremski, episkop zadarski Dimitrije Branković, episkop bački Irinej Ćirić, episkop raško-zahumski Kirilo Mitrović, episkop budimski Georgije Zubković, episkop zvorničko-tuzlanski Ilarion Radonić i episkop vršački Gavrilo Zmejanović.

Upućujući Gospodu blagodarne molitve za ove naše oce i moleći njih da pred Prestolom nebeskim pominju naše pokoljenje, danas sa ponosom u saborno narodno pamćenje upisujemo taj 12. septembar 1920. godine, kada je u Sremskim Karlovcima, uz hiljade vernika okupljenih iz svih oslobođenih i ujedinjenih srpskih zemalja, uz zvuke zvonâ sa svih karlovačkih hramova i topovske salve pobedničke srpske vojske, obnarodovan ukaz o obnovi Pećke Patrijaršije i sabornom jedinstvu srpskih crkvenih oblasti: Arhiepiskopije beogradske i Mitropolije Srbije; Arhiepiskopije karlovačke i Mitropolije srpske, sa episkopijama dalmatinsko-istrijskom i bokokotorskom; Arhiepiskopije cetinjske i Mitropolije Crne Gore, Brdâ i Primorja; zatim Mitropolijâ skopske, raško-prizrenske, veleško-debarske, pelagonijske, prespansko-ohridske, strumičke, jednog dela Mitropolije vodenske, Episkopije poljanske; Mitropolijâ Bosne i Hrecegovine: dabrobosanske, hercegovačke, zvorničko-tuzlanske i banjalučko-bihaćke, ujedinjenih u jednu autokefalnu Ujedinjenu Srpsku Pravoslavnu Crkvu.

Sveti Arhijerejski Sabor Srpske Pravoslavne Crkve je ubrzo, 28. septembra 1920. godine, najuglednijeg arhijereja tog doba, mitropolita beogradskog Dimitrija, izabrao za prvog patrijarha obnovljene Patrijaršije, što je 20. novembra iste godine  potvrdio i Izborni sabor. Ubrzo, 19. februara 1922. godine, Patrijaršija u Konstantinopolju je odgovarajućim crkvenim aktom, svepravoslavno prihvaćenim Tomosom, potvrdila ujedinjenje istorijskih srpskih crkvenih oblasti kao „kanonsko i opravdano“, a Srpska Pravoslavna Crkva je priznata, „za stalno i zauvek”, kao sestrinska Crkva svih autokefalnih Pravoslavnih Crkava.

Ovaj veliki praznik jeste praznik jedinstva i sloge, dan kada je od svih potvrđena opšta, svagdašnja svest o jedinstvu i kontinuitetu naše svete Pravoslavne Crkve u istoriji, posebno od velikog događaja sticanja autokefalije, pre više od osam vekova, od Žiče, Peći i Karlovaca do Beograda. I mi danas, posle stotinu godina, radosno objavljujemo i proslavljamo ovaj istorijski događaj, bilo da živimo u matici, bilo u nekoj od srpskih ili okolnih zemalja, bilo u rasejanju, razbacani burom istorijskih vetrova širom šest kontinenata.

U svim nevoljama, nedaćama i stradanjima Srpska Pravoslavna Crkva je delila i radosti i tuge vascelog srpskog naroda, a Patrijaršija srpska je bila i ostala simvol narodnog jedinstva i onda kada je državno ustrojstvo i jedinstvo bivalo razbijeno

U svim nevoljama, nedaćama i stradanjima Srpska Pravoslavna Crkva je delila i radosti i tuge vascelog srpskog naroda, a Patrijaršija srpska je bila i ostala simvol narodnog jedinstva i onda kada je državno ustrojstvo i jedinstvo bivalo razbijeno.

Zbog svega toga mi ovih dana, kada se sećamo podviga naših predaka koji su žudili za jedinstvom, za jedinstvo se borili i jedinstvo Crkve ostvarili, ozareni svetlošću Vaskrsenja Hristovog, šaljemo arhipastirski blagoslov svoj punoći naše Srpske Pravoslavne Crkve, istorijske Patrijaršije pećke i beogradsko-karlovačke, i pozivamo naš verni narod u zemlji i rasejanju da, uprkos svim iskušenjima, ostane i istraje u zajedništvu, u krilu svoje Majke Crkve.

Dano u Patrijaršiji Srpskoj
u Sremskim Karlovcima
15. maja leta Gospodnjega 2022.

Vaši molitvenici pred Vaskrslim Gospodom:

Arhiepiskop pećki, Mitropolit beogradsko-karlovački i Patrijarh srpski PORFIRIJE

Mitropolit dabrobosanski HRIZOSTOM
Mitropolit crnogorsko-primorski JOANIKIJE
Episkop sremski VASILIJE
Episkop banjalučki JEFREM
Episkop budimski LUKIJAN
Episkop banatski NIKANOR
Episkop novogračaničko-srednjezapadnoamerički LONGIN
Episkop kanadski MITROFAN
Episkop bački IRINEJ
Episkop britansko-skandinavski DOSITEJ
Episkop žički JUSTIN
Episkop vranjski PAHOMIJE
Episkop šumadijski JOVAN
Episkop braničevski IGNjATIJE
Episkop zvorničko-tuzlanski FOTIJE
Episkop mileševski ATANASIJE
Episkop diseldorfski i nemački GRIGORIJE
Episkop raško-prizrenski TEODOSIJE
Episkop zapadnoamerički MAKSIM
Episkop gornjokarlovački GERASIM
Episkop istočnoamerički IRINEJ
Episkop kruševački DAVID
Episkop slavonski JOVAN
Episkop austrijsko-švajcarski ANDREJ
Episkop bihaćko-petrovački SERGIJE
Episkop timočki ILARION
Episkop niški ARSENIJE
Episkop buenosajreski i južno-centralno-američki KIRILO
Episkop Mitropolije australijsko-novo-zelandske SILUAN
Episkop dalmatinski NIKODIM
Episkop osečko-poljski i baranjski HERUVIM
Episkop valjevski ISIHIJE
Episkop budimljansko-nikšićki METODIJE
Episkop zahumsko-hercegovački DIMITRIJE

Umirovljeni Episkop zvorničko-tuzlanski VASILIJE
Umirovljeni Episkop kanadski GEORGIJE
Umirovljeni Episkop srednjoevropski KONSTANTIN
Umirovljeni Episkop slavonski SAVA
Umirovljeni Episkop mileševski FILARET
Umirovljeni Episkop niški JOVAN

Vikarni Episkop moravički ANTONIJE
Vikarni Episkop remezijanski STEFAN
Vikarni Episkop toplički JEROTEJ
Vikarni Episkop hvostanski JUSTIN
Vikarni Episkop mohački DAMASKIN
Vikarni Episkop marčanski SAVA
Vikarni Episkop humski JOVAN

OHRIDSKA ARHIEPISKOPIJA:

Arhiepiskop ohridski i Mitropolit skopski JOVAN
Episkop pološko-kumanovski JOAKIM
Episkop bregalnički MARKO
Vikarni episkop stobijski DAVID