.jpg)
| Redovni brojevi | |||
Broj 3-4/2008 Tema: Demokratija u Srbiji posle 2000. |
 |
 |
 |
|
Uvodnik
Contents and summaries
Čitalac će primetiti da je temat sastavljen od članaka na engleskom i srpskom jeziku „Engleski“ deo temata nastao je kao rezultat saradnje sa kolegom Gordonom Bardošem sa Hariman instituta iz Njujorka, koji je pre nekoliko godina nameravao da američku akademsku publiku upozna sa aktuelnim iskušenjima i rezultatima konsolidacije demokratije u Srbiji. Kako zbog izvesnih objektivnih teškoća nije došlo do publikovanja ovih tekstova u SAD, Uredništvo NSPM je, u dogovoru sa kolegom Bardošem i autorima, preuzelo pripremljene članke i dopunilo temat sa još nekoliko tekstova na engleskom i srpskom. Tako je dobijena celina od 10 radova koji se, verujemo, dobro dopunjuju i osvetljavaju različite aspekte demokratske transformacije srpskog društva - u šta se uklapaju i tekstovi Vladimira Đurića o opravdanosti afirmativne akcije u demokratiji, te Ane Vuković o ženama u političkom životu Srbije (u rubrici Ogledi), kao i osvrt Slobodana Divjaka (pod indikativnim naslovom „Od socijalizma do moderne demokratije“) povodom izabranih dela Svetozara Stojanovića. Opšti zaključak ovog temata mogao bi se sažeti u sledećem. Demokratija u Srbiji nije nastala 2000. godine, a još manje se može reći da je te godine i odlaskom sa vlasti Slobodana Miloševića bitka za d-mokratiju ovde okončana. Budućnost demokratije u Srbiji zavisi od sposobnosti elita da izgrade institucije, kao i da ne produbljuju i ne zaoštravaju raspolućenost srpske političke scene, kako „verbalni građanski rat“, kome smo svi svedoci, ne bi eskalirao i pretvorio se u pravi. Ne može demokratija biti to da jedna od te dve polovine Srbije uništi ili isključi drugu, već da se obe otresu svojih ekstremista i naprave razuman istorijski konsenzus. No, s obzirom na to da su ove „polovine“, ili makar njihovi pojedini delovi, na različite načine pove-zani sa transnacionalnim strukturama moći, odgovornost za očuvanje parlamentarne demokratije i uspostavljanje demokratske javnosti u Srbiji ne leži samo na domaćim akterima (iako su oni, razume se, najodgovorniji), nego i na kompleksnom sklopu međunarodnih interesa i uticaja koji se preko Srbije i Balkana prelamaju. Spoljnopolitička destabilizacija Srbije, naime, ne tiče se samo direktnog ugrožavanja njenih granica i njene teritorije, već i potkopa-vanja kapaciteta srpskih demokratskih ustanova da samostalno rešavaju društvene i političke probleme. U tom smislu, izvesna „maloletnost“ srpske demokratije koju povremeno kritički konstatujemo ne do-lazi samo od malo godina koje broji naš obnovljeni parlamentarizam, niti samo od nesposobnosti naših političkih aktera, već neretko i od nastojanja da se donošenje ključnih političkih odluka „telediriguje“, ili, pak da se, ako takva „daljinska demokratija“ ne prođe, radi na destrukciji svih samostalnih, odnosno nedovoljno „kontrolibilnih“ ustanova. Sa nadom da će već sama detekcija ovih problema bar u izvesnoj me-ri pripomoći stvari demokratije u Srbiji i doprineti razumevanju opasnosti kojima je ona izložena, Uredništvo NSPM poziva svoje sa-radnike da ovu važnu temu nastave da prate i istražuju kako bismo joj se svi zajedno vratili u nekom od narednih svezaka našeg časopisa.
Uvodnik ......................................... 3 TEMA BROJA: DEMOKRATIJA U SRBIJI POSLE 2000. Gordon N. Bardoš Srpska demokratska tradicija: komparativna perspektiva . . . . 7 Aleksa Đilas Srbi i Evropa .......................................................................... 17 Slobodan Antonić Parlamentarizam u Srbiji posle 2000. . ................................. 35 Dušan Pavlović Srbija u vreme i posle Miloševića ....................................... 53 Olivera Pavićević Problemi demokratske transformacije u Srbiji ................... 67 Stiven E. Mejer Srbija: demokratizacija, spoljni pritisak i NATO ................ 83 Zoran Vidojević Kakva demokratija i za koga? .................................................. 101 Obrad Kesić Stići do zajedničke Srbije: srpske političke podele i mogućnost uspostavljanja konsenzusa ................................... 121 Veljko Vujačić Koliko je srpska politička tradicija jedinstven slučaj? . . . . 135 Zoran Pavlović Demokratska politička kultura u Srbiji pre i posle
Vladimir Đurić Opravdanost afirmativne akcije u demokratiji i vladavina prava ..................................................................... 177 Ana Vuković Žene u političkoj eliti Srbije ................................................. 207
Slobodan Divjak Od socijalizma do moderne demokratije ................................... 231
Slobodan Antonić Sloboda od neoliberalne dogme (Branko Milanović, Dva lica globalizacije) ....................... 239 Bogdana Koljević Saša Gajić Duh Bendžamina Dizraelija (Miloš Ković, Dizraeli i Istočno pitanje) ...................... 346 Milica Vesković Pojedinac i suverena država (Treći program br. 135–136, III–IV/2007) ............................ 250 Una Popović Moć univerzalne ideologije (Slavoj Žižek, Univerzalni izuzetak) ................................. 254 Nenad Milošević Aktuelnost liberalizma danas (D.Lakićević, B.Stojanović, I.Vujačić,Teoretičari liberalizma) . . 257
Gordon N. Bardoš SRPSKA DEMOKRATSKA TRADICIJA: KOMPARATIVNA PERSPEKTIVA Sažetak Koristeći model komparativne analize, autor ovog članka razmatra pitanje demokratije u Srbiji tokom poslednje decenije. Uprkos svojoj prošlosti, demokratija u Srbiji je od 5. oktobra ostvarila bitan na-predak (fer demokratski izbori, međunarodna saradnja, ekonomske re-forme). To znači da mišljenje prema kojem Srbija i dalje nije suštin-ski reformisana nije tačno, a razlog za to je što se demokratski napre-dak ne vezuje za mnoge faktore, kao što su BNP ili politička kultura. Naprotiv, umesto uobičajenih socioekonomskih faktora koji se kori-ste da bi se tumačila tranzicija države ka demokratiji, glavne kauzal-ne varijable za tumačenje relativnog uspeha demokratske tranzicije u Srbiji su politička strategija i uticaj međunarodnog okruženja. Ključne reči: demokratska tranzicija, napredak, politička strategija, međunarodno okruženje, gradualistički pristup.
Aleksa Đilas SRBI I EVROPA Sažetak Ovaj članak predstavlja pokušaj preispitivanja celokupnog istorij-skog okvira odnosa između Srbije i Evrope. Polazeći od dijagnoze da se u većini zapadnih publikacija koje su napisane u poslednje dve deceni-je događaji najčešće loše razumevaju, autor ističe sve aspekte koji su značajni u srpskoj istoriji od srednjeg veka do danas, naročito se osvr-ćući na aspekt ostvarenja demokratije i unutrašnje i spoljne faktore koji su tome doprineli. Autor zaključuje da se odnos Srbije prema Evropi razlikuje mnogo od odnosa drugih iz Istočne Evrope i da je reč o razumljivoj ambivalentnosti ljubavi i mržnje. Argument je, međutim, da za Sr be ne ma al ter na ti ve za pad nom li be ra li zmu, ali da Evro pa ta ko -đe mora prepoznati sopstvene greške u odnosu na srpsku politiku, kul-turu i istoriju. Ključne reči: Srbi, Evropa, demokratija, istorija, kultura.
Slobodan Antonić PARLAMENTARIZAM U SRBIJI POSLE 2000. Sažetak Pošto se da određenje parlamentarizma i opiše stanje parlamenta-rizma pod Miloševićem (1990–2000), u članku se iznose i razmatraju podaci o radu Skupštine Srbije od 2001. do 2004. godine. Podaci po-kazuju da se, u razdoblju Đinđić-Živkovićeve vlade, parlamentarizam u Srbiji nalazio na jednako niskim granama kao i u doba Miloševića. Tek sa odlukom Ustavnog suda, od 27. maja 2003. kojom su poslanici po-stali nezavisni od stranaka, kao i sa obrazovanjem slabe, manjinske vla-de (2004), došlo je do jačanja parlamentarizma u Srbiji. Ključne reči: parlament, poslanici, stranke, odlučivanje.
Dušan Pavlović SRBIJA U VREME I POSLE MILOŠEVIĆA Sažetak Klasifikacija Miloševićevog režima kao autoritarnog i Đinđi-ćeve vlade kao demokratske predstavlja uobičajeno pojednostavljivanje kojem izmiče prava priroda i razvoj demokratije u Srbiji. Autor doka-zuje da je Miloševićev režim bio nekonsolidovani oblik demokratije jer su i opozicija i izbori bili od velikog značaja. Ipak, Srbija nije postala konsolidovana demokratija, već se pre razvijala kroz preplita-nje autoritarnih i demokratskih elemenata. U drugom delu članka autor raspravlja o prvoj vladi nakon Miloševića koju je vodio Đinđić, za-ključujući da je i ova vlada takođe podbacila u ojačavanju institucija, ali da je ovaj neuspeh, u ovom slučaju, bio uslovljen pogrešnim shvata-njem značenja ekonomskih reformi. Ovo, međutim, još uvek ne opravda-va upotrebu autoritarnih sredstava. Ključne reči: Milošević, Đinđić, autoritarni režim, izborna are-na, zakonodavna arena, institucije.
Olivera Pavićević Institut za kriminološka i sociološka ispitivanja Beograd PROBLEMI DEMOKRATSKE TRANSFORMACIJE U SRBIJI Sažetak: U radu se analizira proces demokratizacije srpskog dru-štva na temelju ostvarivanja procesa individualizacije. Utvrđivanje suštinskih svojstava razvijenih demokratskih društava rezultiralo je zaključkom o izvanrednom značaju procesa individualizacije – osmi-šljenom sazrevanju individue kao društvenog entiteta, čija je slobo-da zagarantovana institucijom prava. Nakon kratkog uvida u različi-tost problematike demokratija razvijenih zapadnih zemalja i proce-sa demokratizacije u Srbiji, analizirani su potencijali i prepreke u ostvarivanju šansi koje je ponudio petooktobarski događaj. Ključne reči: demokratija, individualizacija, autoritarnost, ideologija, tranzicija, demokratska konsolidacija.
Stiven E. Mejer SRBIJA: DEMOKRATIZACIJA, SPOLjNI PRITISAK I NATO Sažetak U ovom članku autor istražuje uzrok spoljnih prilika i pritiska na Srbiju na njenom putu da upotpuni razvoj savremenog modela demokrati-je. Kritička analiza pokazuje da mantra Zapada prema kojoj Srbija mora postati deo evroatlantske arhitekture počiva na arbitrarnim određe-njima demokratije, vrednosnim sudovima koji uspostavljaju razliku iz-među liberalne i neliberalne demokratije, kao i na ideji o istorijskim „talasima“ demokratizacije. Autor dalje argumentiše da su osnovni in-strumenti demokratizacije u skorijoj prošlosti bili američki vojni resursi i da je zvanično saopšteno da je cilj NATO da se proširi u centralnu i istočnu Evropu. Cena ulaska Srbije u NATO ne bi bila sa-mo rizična finansijska vežba, već je ona besmislena i sa stanovišta bezbednosti kao i sa stanovišta srpskih nacionalnih interesa. Ključne reči: Srbija, spoljni pritisak, demokratija, NATO, demo-kratska teorija mira, evroatlantski savez, nacionalni interesi.
Zoran Vidojević Institut društvenih nauka Beograd KAKVA DEMOKRATIJA I ZA KOGA? Sažetak: Stanje demokratije u Srbiji danas gore je i teže od krize. Ono je prvenstveno u znaku sistemskog bankrotstva i civilizacijske regresije. Srbija preživljava trostruku dramu: socijalnu, razvojnu i državnu. Odatle se mora poći u sagledavanju stanja demokratije. Ona se svodi na nestabilnu proceduru i najviše odgovara prvoj desetini sta-novništva, najmoćnijim i najbogatijim. Njena je budućnost neizvesna. Niz empirijskih pokazatelja svedoči da postoji izrazito nezadovolj-stvo građana opštim stanjem društva Srbije i nivoom demokratije u njemu. Takvo stanje najviše proizlazi iz prirode uspostavljenog siste-ma i preovlađujuće nesposobnosti, kao i istorijske prevaziđenosti upravljačkih elita kao celine. Iz njega nastaje i jaka mogućnost auto-ritarnog zaokreta, kao i provale socijalnog gneva. Ključne reči: Srbija, kriza, civilizacijski regres, demokratija, neo-liberalizam, socijalno nezadovoljstvo.
Obrad Kesić STIĆI DO ZAJEDNIČKE SRBIJE: SRPSKE POLITIČKE PODELE I MOGUĆNOST USPOSTAVLjANjA KONSENZUSA Sažetak U ovom članku autor razmatra istorijske i savremene uslove koji ob-likuju političku scenu Srbije. Istražujući promašaje i „levice“ i „desnice“ autor zaključuje da obe usporavaju uspostavljanje neophodnog konsenzusa, na temelju kojeg Srbija može da postane potpuno razvijeno demokratsko društvo. Autor ističe ulogu nekoliko faktora koji su od-lučujući za kompromis i konsenzus: jasna identifikacija nacionalnih interesa, realizacija i procesa i supstance demokratije, veća kritič-nost u pogledu zahteva koji dolaze spolja, priznanje činjenice da su tre-nutno sve stranke na političkoj sceni demokratske i razvijanje kon-struktivnog stava. Ključne reči: levica, desnica, kompromis, konsenzus, demokratija, zajednička Srbija.‚
Veljko Vujačić KOLIKO JE SRPSKA POLITIČKA TRADICIJA JEDINSTVEN SLUČAJ? Sažetak U ovom članku autor raspravlja o ključnim aspektima srpske poli-tičke tradicije kao i o njenoj savremenoj praksi, usredsređujući se na kritičko preispitivanje strukture argumenata o „srpskoj jedinstveno-sti“ koji su i dalje najprisutniji u zapadnoj literaturi o Srbiji. An-timiloševićevska revolucija iz oktobra 2000. malo je učinila da se promeni dominantni pogled na Srbiju i njenu istoriju. U prvom delu članka autor zaključuje da negativna percepcija srpskog nacionalizma koja postoji na Zapadu a kristalisala se devedesetih, traje i dalje, te da će verovatno pratiti srpsku demokratsku elitu još nekoliko godina. U drugom delu autor nudi alternativni pogled na kontinuitete u srpskoj političkoj kulturi i na njihove implikacije u sadašnjosti. On tvrdi da liberalna politička tradicija u Srbiji nije zamrla ni tokom peri-oda komunizma, kao i da srpski nacionalizam nije bio „imperijali-stički“, za razliku od nacionalizma koji se javio kod ostalih naroda bivše Jugoslavije. Shodno tome, srpska politička kultura istorijski nije „autoritarnija“, „agresivnija“ niti „antizapadna“, ali srpska de-mokratska, politička i kulturna elita moraju kritički preispitati svoje nacionalne vrednosti. Ključne reči: istorija Srbije, srpska politička tradicija, jedin-stvenost, zapadna javnost, politička kultura, nacionalizam.
Zoran Pavlović Institut društvenih nauka Beograd DEMOKRATSKA POLITIČKA KULTURA U SRBIJI PRE I POSLE DEMOKRATSKIH PROMENA1 Sadržaj: U radu se analizira prihvaćenost vrednosti samoizraža-vanja u Srbiji koje su se u ranijim istraživanjima sličnog tipa poka-zale kao suštinski deo demokratske političke kulture. Na osnovu po-dataka iz Svetske studije vrednosti koja je u Srbiji sprovedena 1996. i 2001. godine, analizira se povezanost verbalne podrške demokratiji na stavovskom nivou sa dubljim sindromom koji uključuje toleranciju, participaciju i naglašavanje slobode. Pokazalo se da populacija Srbi-je u većini podržava demokratiju, ali slabo prihvata vrednosti samo-izražavanja, kako u jednom, tako i u drugom posmatranom periodu. Ana-liza individualnih razlika pokazuje da se u populaciji Srbije ne može govoriti o jednoj dimenziji vrednosti samoizražavanja, već o dve neza-visne dispozicije koje pokazuju različitu dinamiku i smer promene iz-među dva posmatrana perioda, kao i s obzirom na generacijsku pripad-nost ispitanika. U zaključnom delu se razmatra relevantnost genera-cijske hipoteze kao modela za objašnjenje uočenih promena. Ključne reči: politička kultura, vrednosti samoizražavanja, Svetska studija vrednosti, Srbija.
Vladimir Đurić NSPM Beograd OPRAVDANOST AFIRMATIVNE AKCIJE U DEMOKRATIJI I VLADAVINA PRAVA Sažetak: Od pojave afirmativne akcije ne prestaju sporenja o njenoj opravdanosti. Rad je pokušaj da se na uskom primeru afirmativne akci-je sagleda jedan vid mogućeg odnosa između pravde, jednakosti i vladavine prava u demokratskom poretku. Davanje prvenstva na osnovu pripadnosti manjinskim grupama (preferencijalni tretman) i minimalno ili maksi-malno zagarantovano učešće pripadnika manjinskih grupa u različitim programima ili pojavama (sistem kvota) smatraju se najdiskutabilni-jim vidovima afirmativne akcije. Pobornici preferencijalnog tretma-na i sistema kvota opravdavaju takve mere afirmativne akcije kompen-zatornom pravdom. Mnogi autori izvesnim merama afirmativne akcije zameraju neusklađenost sa slobodom tržišta. Zagovornici preferenci-jalnog tretmana i sistema kvota jednakost shvataju u smislu ostvari-vanja ljudskih prava i socijalne pravde. Nasuprot tome, protivnici ova-kvih mera istrajavaju na izvornom liberalnom shvatanju jednakosti kao jednakosti šansi koja se institucionalizuje formalnom jednakošću u pravnom poretku. Različita shvatanja jednakosti dovode i do različite ocene usklađenosti mera afirmativne akcije sa vladavinom prava. Ključne reči: afirmativna akcija, demokratija, jednakost, vlada-vina prava, preferencijalni tertman, kvote.
Ana Vuković Filozofski fakultet Beograd ŽENE U POLITIČKOJ ELITI SRBIJE Sažetak: Nalazi izloženi u ovom radu deo su istraživanja koje je autorka sprovela tokom 2007. među političkom elitom u Narodnoj skup-štini Srbije, a tiču se odnosa između političkog uticaja, roda i sta-tusa žene u parlamentu. U periodu postkomunističke tranzicije u Sr-biji uticaj žena u politici je, u celini uzev, bio nizak. U sazivu 1991. godine bilo je svega 1,6 odsto žena poslanica, dok se u sazivu 2007. nji-hov udeo ipak povećao na 20,8 odsto. Glavna hipoteza ovog istraživa-nja bila je da, iako je udeo žena u srpskoj politici u poslednje vreme po-rastao, njihov politički uticaj je i dalje ostao nizak. Ispituje se hi-poteza koja se odnosi na postojanje rodne razlike u politici, kroz ana-lizu stavova poslanika žena i muškaraca u skupštini. Naročito že-ne političarke misle da je uticaj žena u visokoj srpskoj politici još uvek znatno niži nego što bi to morao da bude. Prema rezultatima ovog istraživanja postoji izražen jaz između muškog i ženskog poli-tičkog dnevnog reda, kao i razlike u njihovom političkom ponašanju. Mi-šljenje o „kvotama“ je različito. Neke žene drže da je reč o suvišnoj „pozitivnoj diskriminaciji“, druge pak misle da je reč o obezbeđenju nu-žne kritične mase, neophodne u „krhkim“ društvima u tranziciji.
Ključne reči: politička elita, uticaj, politička participacija, rod, politički status.
NEW SERBIAN POLITICAL THOUGHT New Edition, vol. XVI (2008), no. 3–4
Editorial ....................................... 3
Serbia’s Democratic Transition: A Comparative Perspective ........ 7 Aleksa Đilas Serbs and Europe ...................................................................... 17 Slobodan Antonic Parliamentarianism in Serbia after 2000 ....................................... 35 Dušan Pavlović Serbia During and After Milosevic .............................................. 53 Olivera Pavićević Problems of Democratic Transformation in Serbia ....................... 67 Steven E. Meyer Serbia: Democratization, External Pressure, and NATO ............... 83 Zoran Vidojević What Democracy and for Whom? .............................................. 101 Obrad Kesić Getting to a Common Serbia: The State of Serbian Political Divisions and the Possibility for Building Consensus .................... 121 Veljko Vujačić The Serbian Political Tradition: How Exceptional? ....................... 135
Zoran Pavlović Democratic Political Culture in Serbia Before and After Democratic
Vladimir Đurić Justification of Affirmative Action in Democracy and the Rule of Law . . 177 Ana Vuković Women in Serbian Political Elite .................................................. 207
Slobodan Divjak From Socialism to Modern Democracy ........................................ 231
Slobodan Antonić Being Free from Neo-liberal Dogma (Branko Milanović, Dva lica globalizacije) ........................ 239 BogdanaKoljević Saša Gajić The Spirit of Benjamin Disraeli (Miloš Ković, Dizraeli i Istočno pitanje) ....................... 246 Milica Vesković The Individual and the Sovereign (Treći program br. 135–136, III–IV/2007) ............................. 250 Una Popović The Power of a Universal Ideology (Slavoj Žižek, Univerzalni izuzetak) .................................. 254 Nenad Milošević Topicality of Modern Liberalism (D.Lakićević, B.Stojanović, I.Vujačić, Teoretičari liberalizma) . . 257
SUMMARIES
Gordon N. Bardos Harriman Institute, Columbia University New York SERBIA’S DEMOCRATIC TRANSITION: A COMPARATIVE PERSPECTIVE Summary: In this article, applying a model of comparative analysis, the author examines the issue of democracy in Serbia in the last decade. Despite its past, since October 5th, Serbia’s democratic transition has made important progress (fair democratic elections, international partnerships, economic reforms). This means that the school of thought according to which Serbia still remains essentialy unreformed is wrong, but this is because its democratic progress is not linked to much to factors such as GDP or political culture. On contrary, instead of the usual socio-economic factors used to explain a state’s transition to democracy, the leading causal variables for explaining relative success of Serbia’s democratic transition are political strategy and influence of the international environment. Key words: democratic transition, progress, political strategy, international environment, gradualist approach.
Aleksa Djilas Belgrade SERBS AND EUROPE Summary: This article represents an attempt to examine the entire historical framework of the relation between Serbia and Europe. Begining with the diagnoses that most of the published material in the West in the last two decades about the politics in ex-Yugoslavia and Serbia often misinterprets events, the author underlines the most significant aspects of Serbian history from medieval times to the present, with a special focus on the aspect of realization of democracy and influence of both internal and external factors that contributed to it. The author concludes that Serbia’s relation with Europe resembles the relation of other East Europeans and that it is the understandable ambiva-lency of love and hate. The argument, however, is that for Serbs there is no alternative to the values of Western liberalism, but that Europe must also recognize its own shortcomings in regard to Serbian politics, culture and history. Key words: Serbs, Europe, democracy, history, culture.
Slobodan Antonic Faculty of Philosophy Belgrade PARLIAMENTARIANISM IN SERBIA AFTER 2000 Summary: After defining parliamentarism and describing its state under Milošević (1990–2000), the article provides and analyzes facts about the work of Serbian Parliament in the period between 2001 and 2004. The data show that parliamentarism was equally degraded during the governments of Đinđić and Živković, as well as under Milošević. It was only after the ruling of the Supreme Court of May 27th 2003 that members of parliament became independent from their parties and forming of the weak minority government that parliamentarism in Serbia strengthened. Key words: parliament, members of parliament, parties, decision-making.
Dušan Pavlović Faculty of Political Science Belgrade SERBIA DURING AND AFTER MILOSEVIC1 Summary: Classification of Milošević’s regime as authoritarian, and Đinđić’s government as democratic represents a prevailing oversimplification that misses out the nature and development of democracy in Serbia. The author argues that Milošević’s regime was a unconsolidated form of democracy because the opposition and elections mattered a great deal in it. Still, it never became a consolidated democracy but rather evolved as a combination of authoritarian and democratic elements. In the second part of the article, the author discusses the first post-Milošević government headed by Đinđić, concluding that it had also failed in strengthening of institutions, but that this failure, in difference, was due to a misunderstanding of the meaning of economic reforms. This, however, still does not justify the use of authoritarian means. Key words. Milošević, Đinđić, democracy, authoritarianism, the electoral arena, the legislative arena, institutions.
Olivera Pavićević PROBLEMS OF DEMOCRATIC TRANSFORMATION IN SERBIA Summary This paper analyzes the process of democratization of Serbian society, which is based on individualization. Determining essential features of democratic societies resulted in the conclusion that the process of individualization is of crucial importance; it can be defined as meaningful maturation of the individual as a social entity, whose freedom is guaranteed with the institution of law. After a short insight into the variety of issues in developed Western countries and the process of democratization in Serbia, the author gives an analysis of the potentials and obstacles to the opportunities that opened up after October 5 events. Key words: democracy, individualization, authoritarianism, ideology, transition, democratic consolidation.
Steven E. Meyer National Defense University Washington, D.C. SERBIA: DEMOCRATIZATION, EXTERNAL PRESSURE, AND NATO Summary: In this article the author investigates the subject of external circumstances and pressures on Serbia on its journey to fully develop a contemporary model of democracy. A critical evaluation of the Western generated mantra that Sebia must become part of Euro-Atlantic architecture is derived from the arbitrary determinations of democracy, the value judgements of the distinction between liberal and illiberal democracy and the examination of historical „waves“ of democratization. The author further argues that the primary instruments of democratization in the recent past had been American military resources and that it was officaly made clear that the goal of NATO is to to expand into Central and Eastern Europe. The cost for Serbia to join NATO would not be only a risky financial excersise, but is meaningless from the standpoint of security and Serbia’s national interests as well. Key words: Serbia, external pressures, democracy, NATO, democratic peace theory, Euro-Atlantic community, national interests.
Zoran Vidojević WHAT DEMOCRACY AND FOR WHOM? Summary The state of democracy in Serbia today is worse and harder then the crisis. Above and beyond all it is marked by systemic bankruptcy and civilization regression. Serbia is currently surviving a three-level drama: social, developmental and state. This is the leading point from which every analysis of its democratic conditions needs to be undertaken. Democracy is reduced to unstable procedure that goes in favor of the richest and most wealthy part of Serbia’s population. Its future is uncertain. A multiplicity of empirical observations testify that majority of citizens are dissatisfied with the general condition of Serbia’s society and its level of democracy. This condition for the most part comes forth from the nature of the constituted system and prevailing incapability, as well as from the fact that governing elites as a whole are historically not up to date. From this, a possibility of authoritarian turn as well as one of social anger arise. Key words: Serbia, crisis, civilization regress, democracy, neoliberalism, social dissatisfaction.
Obrad Kesić New York GETTING TO A COMMON SERBIA: THE STATE OF SERBIAN POLITICAL DIVISIONS AND THE POSSIBILITY FOR BUILDING CONSENSUS Summary: In this article the author discusses both historical and contemporary conditions that shape the current political scene in Serbia. Investigating the shortcomings of “left” and “right”, the author concludes that each of them slowes the establishment of a much needed basic consensus for guiding Serbia on its course to become a fully democratic society. In order to reach a compromise and consensus that would represent the road to a common Serbia, the authors emphasizes the role of several decisive factors: clear identification of national interests, realization of both process and substance of democracy, criticism in respect to the demands from abroad, the recognition of the fact that all parties on the contemporary political scene are democratic and development of a constructive attitude. Key words: left, right, compomise, consensus, democracy, common Serbia.
Veljko Vujačić Oberlin College Ohio THE SERBIAN POLITICAL TRADITION: HOW EXCEPTIONAL? Summary: In this article the author discusses the crucial aspects of Serbian political tradition as well as its recent political practice, focusing on the critical examination of the structure of arguments on „Serbian exceptionalism“ which are still most present in the Western literature about Serbia. The anti-Milošević revolution of October 2000 has done little to change the dominant view of Serbia and Serbian history. In the first part of the article the author concludes that the negative Western public perception of Serbian nationalism that crystallized in the 1990s has carried over into the present and is likely to haunt Serbia’s democratic elite for some years to come. In the second part, the author proceeds to offer an alternative view of continuities in Serbian political culture and their implications for the present. The author argues that liberal political tradition did not die in Serbia even during the communist period, and that Serbian nationalism was not „imperialist“ in difference to other ex-Yugoslav nationalities. In conclusion, the Serbian political culture is historically no more „authoritarian“, „aggresive“ and „anti-Western“, but that Serbia’s democratic political and cultural elite does need to undertake a critical examination of its national values. Key words: Serbian history, Serbian political tradition, exceptionalism, Western public, political culture, nationalism.
Zoran Pavlović DEMOCRATIC POLITICAL CULTURE IN SERBIA BEFORE AND AFTER DEMOCRATIC CHANGES Summary The aim of this article is the analysis of the acceptance of self-expression values in Serbia for which, in the previous research of the same type, it has been shown that they form the essential part of democratic political culture. Based on the data collected in the World Values Study, conducted in Serbia in 1996 and 2001, the article investigates the connection of lip service to democracy on the attitude level with the deeper syndrome which includes tolerance, participation and emphasis on freedom. It has been shown that the Serbian population largely supports democracy, but rarely accepts self-expression values, in the first as well as in the second observed period. The analysis of individual differences has demonstrated that, regarding Serbian population, one cannot talk about a single dimension of self-expression values, but two independent dimensions, showing different dynamics and the direction of change between the two observed periods, as well as between the respondents’ generation cohorts. The conclusion discusses the relevance of generation hypothesis as the model for the explanation of the detected changes. Key words: political culture, self-expression values, World Values Study, Serbia.
Vladimir Djurić JUSTIFIABLENESS OF AFFIRMATIVE ACTION IN DEMOCRACY AND RULE OF LAW Summary Since it first emerged, the affirmative action gave rise to on-going disputes on its justification and constitutionality. This paper seeks to establish a possible correlation between justice, equality and constitutionality in a democratic order using one specific example of affirmative action. Preferential treatment of the members of minority groups and minimum or maximum guaranteed participation of the members of minority groups in different programs or activities (quotas) are considered the most controversial forms of affirmative action. The advocates of preferential treatment and quotas justify such measure of affirmative action as compensatory justice. Many authors object to some measures of affirmative action as incompatible with the free market principles. The advocates of preferential treatment and system of quotas perceive the equality in terms of human rights and social justice. On the other hand, the opponents of such measures insist on the original liberal perception of equality as equal opportunities institutionalized by formal equality in a particular legal system. Different perceptions of equality are conducive to different assessments of compliance of measures of affirmative action with the principle of rule of law. Analysing different cases of assessment of constitutionality of affirmative action in different legal systems, it may be concluded that the philosophical dilemma on constitutional equality and its contemporary meaning and application should be sought through the constitutional process, through constitutional amendments and normative regulation, and not through judicial review. Key words: affirmative action, democracy, equality, rule of law, preferential treatment.
Ana Vuković WOMEN IN SERBIAN POLITICAL ELITE Summary The findings examined in this paper are part of the research submitted by the author during 2007, considering political elite in Serbian National Assembly and the relationship between political influence, gender and status of women in Parliament. During the period of post-communist transition in Serbia, women’s influence in politics was very low in general. There were 1.6% of women deputies in 1991, and 20.8% in 2007. The main hypothesis of the research is that although the number of women in Serbian politics has recently increased, their political influence is not very strong. The author also examines the hypothesis concerning the existence of gender differences in politics by analyzing opinions of both female and male MPs. Women politicians think that the role of women in high politics and their influence is still lower than it should be. According to the findings there is a gap between men’s and women’s political agenda and there are also differences between their political behavior. Opinions about ‘quota’ are different. Some women think that it is the so-called positive discrimination, others think that critical mass is necessary, especially in ‘fragile’ societies in transition. Key words: political elite, influence, political participation, gender, political status. |
Ovaj tematski broj našeg časopisa posvećen je stanju demokratije u 
