Australija kao "zamenik šerifa" ili 51. država SAD

Australija se naoružava i proširuje pet vazduhoplovnih baza kako bi omogućila stacioniranje američkih vojnih aviona, sve više se stavljajući u službu američkih strateških interesa u odnosu na NR Kinu.

Na krajnjem severu Australije tokom leta je održana krupna vazduhoplovna vežba "Pič blek 2024", u kojoj su, pored domaćina učestvovale SAD i 19 zemalja Evrope i Azije, među kojima i Japan, Republika Koreja, Indija i Indonezija.

Tronedeljna vežba, koja važi za jednu od najsloženijih u svetu, održana je u bazama Kraljevskog australijskog vazduhoplovstva u Darvinu i Tindalu, a organizatori i domaći mediji su je okarakterisali doprinos bezbednosti, prosperitetu, prijateljstvu i slobodi.

Interesantno je da su upravo ta uporišta Autralijske vojske predviđena za proširenje kako bi mogla da trajno ugoste američke efektive: lovce-bombardere, špijunske letelice, ali i strateške bombardere koji mogu da nose nuklearno oružje – sve u cilju kontriranja rastu kineske vojne moći i ostvariravanja čvršće kontrole na potezu u kojem Indijski okean prelazi u Pacifik.

One su otud postale predmet oštre rasprave u Istočnoj Aziji, u kontekstu zaoštravanja odnosa SAD i njenih saveznika sa jedne i NR Kine sa druge strane.

Jačanje vojnog saveza SAD i Australije

Australija i SAD u poslednjih nekoliko godina ne samo što su u okviru sporazuma AUKUS sklopili dogovor o prodaji skupih američkih (i britanskih) podmornica Kanberi na nuklearni pogon, već su i potpisali ugovor o proizvodnji američkih višecevnih bacača raketa i municije za njih u Australiji.

Na njenom tlu započele su i zajedničke vežbe domaćih pripadnika armije i američkih marinaca, a pod paskom Vašingtona Kanbera se uključila i u opremanje, zajedničke pomorske patrole i druge vojne vežbe sa filipinskom vojskom, čime se želi pružiti konkretna materijalna podrška Manili u njenom sporu sa Kinom oko ostrva Spratli i voda u istočnom delu Južnog kineskog mora.

Australijska vlada, izgovarajući se potrebom da osetno modernizuje i ojača armiju u svetlu rasta kineske mornarice, ranije ove godine donela je odluku da u narednih deset godina na odbranu potroši fantastičnih 765 milijardi australijskih dolara. Osim podmornica, planiraju se nabavke krstarećih balističkih raketa, podvodnih i pomorskih dronova i drugo naoružanje.

Australijski ministri odbrane Ričard Marls i spoljnih poslova Peni Vong početkom avgusta su boravili u Vašingtonu, gde su se sastali sa državnim sekretarom Entoni Blinkenom i ministrom odbrane Lojdom Ostinom. Tada je i zvanično potvrđeno proširenje vazduhoplovnih baza Darvin i Tindal u australijskoj Severnoj teritoriji radi prihvatanja američkih aparata, među kojim i šest strateških bombardera "B-52". Međutim, istovremeno, dve strane su se saglasile i da se počne rad na proširenju još tri austrlijske vazduholovne baze: Kurtin i Lirmont u Zapadnoj Australiji, te Šerger u Kvinslendu.

Kontinent država, koju je je bivši američki predsednika DŽordž Buš mlađi svojevremeno nazvao regionalnim "zamenikom šerifa", aludirajući da su SAD "šerif" u Indo-Pacifiku, tako se sve jasnije kreće u smeru uključivanja ili podređivanja američkim strateškim interesima u odnosu na Narodnu Republiku Kinu. To, osim jačanja nadzora nad vodnim prostranstvima istočnog dela Indijskog okeana i zapadnog i južnog dela Tihog okeana, obuhvata, čini se, i kolektivnu odbranu Tajvana i Filipina.

Trezveni glas?

Političku protivtežu decenijama jačanja vojnog saveza sa SAD i najavljenom snaženju američkog prisustva u Australiji pruža bivši laburistički premijer Pol Kiting, koji se na kormilu zemlje nalazio u prvoj polovini devedesetih i u nedavnom intervjuu domaćem javnom TV servisu "ABC" još jednom izneo svoje protivljenje toj politici.

Pol Kiting, bivši australijski premijer (arhivska fotografija)

On u povećanom prisustvu američkih trupa na tlu države kontinenta vidi nepotreban gubitak suvereniteta i moći odlučivanja o vojnim pitanjima, jer smatra da Narodna Republika Kina ne predstavlja veliku geopolitičku pretnju po Australiju kakvom se predstavlja.

Glavni argumenti Vašingtona i njegovih saveznika u Kanberi su činjenica da kineska armija, naročito mornarica, poslednjih godina eksponencijalnom stopom jačaju svoje kapacitete, da Peking nezakonito prisvaja i proširuje atole u Južnom kineskom moru čime nastoji da omete slobodnu navigaciju i trgovinu, te pokazuje aspiracije ka vojnom zauzimanju Tajvana. Ambicija Pekinga da zagospodari međunarodnim vodama Južnog kineskog mora i projektuje svoju vojnu moć i politički uticaj na južni Pacifik, tvrdi se, ugrožava interese i bezbednost Kanbere.

Kiting, međutim, smatra da pošto je Kina već sada po paritetu kupovne moći najveća ekonomija sveta, da je prirodno da deo novca koji poseduje usmeri u unapređenje armije, te da se ne može očekivati od mornarice ekonomski najmoćnije države sveta sa najvećom populacijom na planeti da ostane u "kanuima".

"A Amerikanci im govore: ostanite na svom mestu, vratite se u kanue. Stvarno?", dodao je on ironično.

Dalje, Kiting vidi Tajvan kao "kinesku nekretninu" i naglašava da to ostrvo nije od vitalnog interesa za Australiju, da bi se u slučaju oružanog sukoba Kinezi za njega borili do poslednjege vojnika tinejdžera, što SAD nikada ne bi bile spremne da učine.

Na argumente da bi Peking u potpunosti izmenio prirodu uređenja na Tajvanu i da bi to bilo protivno želji tamošnjih stanovnika, Kiting potseća da je uplitanje u delovanje Pekinga u vezi Tajvana isto kao kada bi neke strana sila pokušavala da odvoji Tasmaniju od Australije pod izgovorom da je tamošnje stanovništvo nezadovoljno, što niko u Australiji ne bi prihvatio.

Osamdesetogodišnji bivši premijer naglašava da je jedina prava fizička pretnja po Australiju eventualna invazija, ali da bi pripreme za tako nešto bile rano primećene i eventualni (logistički neverovatno zahtevni) pokreti kineskih trupa preko hiljada kilometara morskog prostranstva na vreme osujećeni i to sopstvenim snagama.

Zato on kaže da je njegova zemlja savršeno sposobna da sama sebe zaštiti i, štaviše, ističe da je za "Australiju bolje da bude (u vojnopolitičkom smislu) sama nego pod zaštitom SAD", jer je Vašington "agresivan saveznik" koji svojim delovanjem zapravo izlaže Australiju opasnosti koja joj inače ne bi pretila.

Po njemu, agresivnost SAD se može videti u njihovom preambicioznom nastojanju da "nadziru državu koja je najveća sila u Aziji, koja ima ima četiri puta veću populaciju od njih, za dvadeset procenata veću ekonomiju i ima mornaricu iste veličine". Pritom, SAD pokušavaju da taj cilj ostvare "na daljini od 9.000 kilometara od obale Kalifornije", ponašajući se "kao da su one najveća strateška sila Azije".

Za Kitinga, veliki efekat sporazuma o vojnoj saradnji Australije, Velike Britanije i SAD "AUKUS" je zapravo ostvarivanje vojne kontrole SAD nad njegovom zemljom. Po njemu, vlada u Kanberi "vodi politiku kojom se od Australije pravi 51. američka država".

(RTS)