Hram Hristovih mladenaca

Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve na poslednjem zasedanju (26. aprila – 5. maja 2010) doneo je dve odluke u vezi sa stradanjem pravoslavnih Srba u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj[1]. Prva je da se spomen svetih novomučenika jasenovačkih ubuduće praznuje svakog 31. avgusta po novom, odnosno 13. septembra po starom kalendaru. Druga je da se pristupi izgradnji hrama i memorijalnog centra posvećenog liturgijskom i istorijskom sećanju na sve srpske žrtve ratova od vođenih u 20. veku.

Proslavljanje jasenovačkih mučenika je svetlost u tami zaborava koju smo predugo čekali i napokon ugledali. Takođe, podizanje hrama i mauzoleja posvećenog svim srpskim žrtvama 20. veka neophodno je kako za proslavljanje sile istine i trajanje liturgijskog pamćenja, tako i za očuvanje srpskog bića u Carstvu Zemaljskom. Nijedna žrtva ne sme biti zaboravljena. Ne da bi pominjanje pozivalo na osvetu, već da bi dobro posvedočilo da su samo laž i zlo smrtni.

Srpska istorija je uska staza velikog mučeništva. Ipak, stradanje Srba u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, a pogotovo u Jasenovcu, iz više razloga je jedinstveno u istoriji, čak i kada je reč o strašnom 20. veku. To stradanje se za Srbe izdvaja kao naročiti događaj, baš kao što su holokaust i Aušvic naročiti i jedinstveni događaji za Jevreje.

-         U NDH je usmrćivanjem preko 700.000 Srba počinjen najteži genocid nad srpskim narodom u celoj njegovoj istoriji. Namera ustaških vlasti je bilo potpuno uništenje svih Srba koji nisu bili spremni na beg sa kućnog ili na simboličko spaljivanje konfesionalnog ognjišta.

-         Samo u ustaškim logorima i pred jamskom tamom, Srbi su bili suočeni sa najbestijalnijim licem pakla i sa patnjama duše i tela kakve ne beleži istorija ljudskog roda. Onaj ko je stajao pred jasenovačkom „Topolom bola“[2], čekajući da red dođe i na njega, sanjao je da može skončati u aušvicskoj „fabrici smrti“.

-         Više od pola veka tragedija srpskog življa je prećutkivana i umanjivana, tako da u Srbiji, a naročito u Beogradu, ni danas ne postoji obeležje koje na pravi način svedoči o njihovoj zemaljskoj tragediji ili pak o veri u njihovo vaskrsenje. Sam Jasenovački muzej danas izgleda tako da bi više bio po volji dželatima nego žrtvama.

-         Bol pričinjen „onima koji su Hristu najbliži“ (tj. deci) još jedna je specijalnost ustaškog poslanstva pakla. Naime, dečji logori su postojali samo i jedino u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj. U njima i na brojnim drugim gubilištima prema dosadašnjim podacima usmrćeno je preko 60.000 srpske, romske, muslimanse, jevrejske i hrvatske dece mlađe od 14 godina. Od toga, preko 40.000 Srpčadi.

Zbog svega ovoga, tragedija Srba u NDH, a naročito u Jasenovcu, kao jedinstvena pojava u svetskoj istoriji, zaslužuje da bude posebno obeležena. Ona se mora odvojiti od svih drugih stradanja našeg naroda u 20. veku. Kao što Jevreji ne obeležavaju apstraktno „stradanje Jevreja u 20. veku“, već holokaust i Aušvic, ta strašna mesta jevrejske istorije, tako i Srbi moraju da svoje postradanje u NDH i Jasenovcu znamenjski i liturgijski izdvoje od ostalih svojih strašnih postradanja. Jer to postradanje je zbilja unikalno, ono je, u svojoj strahoti, toliko posebno da se ne može utapati u čak ni u tako krvave događaje kakvi su građanski rat (1941–1944), totalitaristički teror (1944–1948), nemačka streljanja (1941–44) ili angloamerička bombardovanja (1944. i 1999).

Nažalost, nama ostaje žalosno saznanje da mi, do danas, svima onima koji su u nacističkoj Hrvatskoj ostali bez zemaljske sreće, doma i često bez identiteta, nismo u Srbiji podigli ni spomenik, ni muzej, ni Hristov dom u kome bismo se u molitvama susretali sa njihovim senima. I to ne samo 31. avgusta već na svaki praznik koji oni nisu proslavili u miru i ljubavi sa najbližima.

Beograd mora dokazati da pamti zavet ispisan krvlju na zidu jasenovačkog stratišta – „Nemojte nas zaboraviti!“. Ne zaboravimo, zato, naše jasenovačke novomučenike. Ne zaboravimo da je amanet o podizanju spomen-hrama za postradale od ustaša ostavio i sveti Nikolaj Velimirović. Ne zaboravimo da je suza jasenovačke dece ipak sasvim posebna kupola, a njihov jecaj sasvim drugačije zvono.

Bar jedan hram za 60.000 anđela!