Rat Kine i SAD za svetsku dominaciju

Sukobljavanje između Kine i Sjedinjenih Država je najvažnija odlika aktuelnog međunarodnog života – po prvi put od kraja Hladnog rata, Vašington se mora suočiti sa jednom silom koja je sposobna da projektuje svoj uticaj na globalnom planu i koja namerava da razvije vlastitu arhitekturu moći, uvezujući političko napredovanje, razvijanje svog ekonomskog uticaja, i konsolidaciju vojnog aparata.

Odnos između Kine i Sjedinjenih Država je kompleksan. S jedne strane, nosi konotaciju jednog užarenog rivalstva za geopolitičku dominaciju u ključnom regionu Azije – Indijsko-pacifičkom okeanu, gde je Vašington postavio svoju najistureniju liniju odbrane, i gde namerava da prikuje Peking, postavljajući liniju obuzdavanja (containment) sve do same obale Južnog kineskog mora. Strategijskom rivalstvu pridodaje se ekonomski spor – uspon na predsednički tron Donalda Trampa, probudio je u američkom ekonomskom aparatu ideju o Kini kao egzistencijalnom neprijatelju, čiji je uspon trebao da bude zauzdan u začetku, pre nego što je uspela da se uzdigne kao revizionistička država prema svetskom poretku koji predvode Sjedinjene Države.

S druge strane, trgovinski bilans koji je jako neuravnotežen u korist Kine, govori o jednom od najobuhvatnijih bilateralnih odnosa na planeti – trgovina između dve najveće ekonomije na svetu sveukupno je vredela 2017. godine, 634 milijarde dolara, i teško da će još nerealizovan trgovinski rat moći, na duži period, da radikalno promeni ravnotežu. U isto vreme, Kina i Sjedinjene Države nameravaju da drže pod kontrolom njihovo rivalstvo i iskoriste svaku moguću priliku da stabilizuju azijski geopolitički ekvilibrijum – u susretu između Trampa i Kima u Singapuru, nevidljivi ali delatni akter bio je u stvari Si Đinping – dirigent diplomatske kampanje popuštanja zategnutosti.

Kina i SAD – dva univerzalizma u sukobu

Istovetno držanje sila koje se nadmeću za svetsko vođstvo, omogućava da se shvati obim njihovog sučeljavanja. Sjedinjene Države i Kina su, u aktuelnom stanju stvari, jedine velike nacije koje imaju mogućnost da konkretno realizuju univerzalističku vokaciju koja je prirođena njihovoj političko-kulturnoj osnovi.

Američki univerzalizam je baziran na građanskoj religiji američke izuzetnosti. Teologija i politička teleologija zasnovane su na koncepciji „imperije slobode“ koju je razvio Tomas DŽeferson, koja se hranila mitom o granici u 19. veku, i koja je pretočena u jednu geopolitičku doktrinu sa Teodorom Ruzveltom na početku 20. veka, u trenutku u kojem je Vašington započeo svoj dugi marš ka usponu i planetarnoj hegemoniji. Koncept američke izuzetnosti, nakon što se proširio tokom Hladnog rata, u zapadnom taboru, doživeo je svoj zenit u prvim godinama neoliberalne globalizacije, kada je Bil Klinton mogao da etiketira Ameriku kao „neizostavnu naciju“, ali je podneo i prve teške udarce sa neuspesima u bliskoistočnim ratovima na početku 21. veka, i sa velikom finansijskom krizom koja je pogoršala unutrašnju američku krhkost.

Kineski univerzalizam i nacija imaju isto ime – Zhongguo ili Središnja imperija – koncepcija koja potiče od konfučijanske filozofije tianxia-e, koja podrazumeva svetski poredak koji održava jednu preciznu nebesku harmoniju i podržava ideju o Kini kao istorijskom protagonisti, koji sada, sa Novim putom svile, i aktivnom ulogom u spoljnjoj politici, teži ka povraćaju uloge koja je prepuštena Zapadu, samo privremeno – šta je, suštinski, par vekova na istorijskoj lestvici od preko četiri hiljade godina?

Kina će prestići SAD kao prva svetska ekonomija?

Vašington i Peking su svesni kalibra suprotne strane i sve do sada su uspevali da održe njihovo rivalstvo unutar jednog kontrolisanog toka, podižući čvrste brane pomoću stalne saradnje. Ipak, skorašnje trgovinske razmirice ukazuju na postojanje dubokog uzajamnog nepoverenja. Nepoverenje Sjedinjenih Država u njihovoj postimperijalnoj projekciji, dolazi od percepcije ,,lakog“ kineskog ekspanzionizma, koji se prenosi najpre u ekonomskom domenu, kao latentne pretnje međunarodnom status quo. Novi put svile predstavlja u tom kontekstu ključni izazov – američka moć, ukorenjena u kontroli nad okeanima, imala bi nad čim da se zabrine, ukoliko bi se konsolidovao jedan evroazijski komercijalni blok.

U isto vreme, Kina nastavlja svoju trku ka svetskoj ekonomskoj premoći, koja je već dosegnuta, kada je reč o BDP-u prema paritetu kupovne moći, ali ne i u pogledu globalnog uticaja – kineski put ka globalizaciji prolazi preko revizije međunarodne finansijske arhitekture. Tokom dugog perioda, sve do 2016. godine, Kina nije bila dovoljno predstavljena u MMF-u, ali sama revizija teško da može biti sprovedena isključivo u grupi BRIKS, koja je jako heterogena. Kina doista može da bude prva ekonomija sveta kada bude iskorenila glavne nedostatke svog sistema protiv kojih je Si Đinping pokrenuo borbu bez milosti – siromaštvo ruralnih sredina, raširena korupcija regionalnih birokratija komunističke partije, postojanje brojnih paradržavnih firmi koje nisu produktivne u ključnim sektorima ekonomije.

,,Klopka Tukidida“ između Kine i SAD – geopolitički izazov

Ono što je u ekonomiji jedan povremen izazov, na geopolitičkom polju rizikuje da se transformiše u rivalstvo na svim poljima. U indo-pacifičkoj Aziji ocrtava se jedan luk napetosti koji se proteže od Koreje do Južnog kineskog mora – maritimno ogledalo jedne ekonomske, trgovačke i strategijske bremenitosti. Razvoj kineskih oružanih snaga po američkom modelu nagoveštava kako Peking želi da nastavi svoju strategiju takođe na vojnom koloseku.

U isto vreme, SAD nameravaju da brane svoje geopolitičke interese i ojačaju kontrolu nad Pacifičkim i Indijskim okeanom, učvršćujući svoja savezništva sa ključnim zemljama kao što su Indija, Japan i Australija. Klizanje Pakistana ka kineskoj sferi uticaja, i postepeno približavanje Tajlanda i Južne Koreje Pekingu, signalizira kako tradicionalni saveznici Vašingtona računaju na autonomniju ulogu.

U pozadini lebdi ,,klopka Tukidida“ teorija koju je elaborirao analitičar Grejem Alison, prema kojoj ukrštanje između hegemonske sile u opadanju i jedne u naglom usponu može da uzrokuje direktan sukob za odbranu status quo-a ili njegovo potpuno obaranje. Između Kine i SAD, u sadašnjem stanju stvari, ovaj scenario izgleda dalek, ali kontinuirane dvostrane provokacije u Južnom kineskom moru, sporovi oko Tajvana, i šahovska partija na pomorskom polju, nagoveštavaju kako odnosi između Pekinga i Vašingtona sadrže mnogobrojne kritične momente. Rešavanje korejske krize moglo bi, u ovom kontekstu, da potpomogne kinesko-američki dijalog.

Preveo sa italijanskog: Nebojša Vuković

Izvor: http://www.occhidellaguerra.it/cina-usa-sfida-la-leadership/