Mario Kalik: Politika otuđena od društvene stvarnosti

Gubitnika tranzicije ima sve više, ali oni nemaju vidljivog reprezenta među postojećim političkim strankama

Kada govorimo o koalicijama i problemima koje one nose, moramo prvo konstatovati jednu stvar. Sve dok vladu ne bude mogla da formira jedna stranka, koalicije će biti nužne, a problemi koje one stvaraju, i koji imaju korena u neizbežnoj težnji jednih članica koalicije da uvećaju svoju političku moć na račun drugih, biće neminovni.

Međutim, na pitanje zašto su, konkretno, naše koalicije i naša politička scena u celini, mimo ovog opšteg uzroka, od početka toliko nestabilne, nešto je teže odgovoriti. Ali mislim da je pravi odgovor nemoguć ako se iz vida ispusti bazičan društveni proces koji se na ovim prostorima odvija poslednjih dvadeset godina. Naime, tokom devedesetih naše društvo započelo je tzv. tranziciju iz socijalizma u kapitalizam. Društvo je, drugim rečima, manje-više počelo da se deli na tzv. gubitnike i dobitnike tranzicije, da bi ta deoba u poslednjih deset godina postala sasvim jasna i gotovo završena. Prvima pripadaju mahom stariji, slabije obrazovani, manje urbani ili ruralni slojevi, i na prvom mestu najveći deo radničke klase. Drugima pripadaju mahom mlađi, obrazovaniji, srednji, urbani slojevi, preduzetnici i tajkuni. Ovi slojevi, u procesu zamišljenom i izvođenom po principu manjine dobitnika i većine gubitnika, nužno imaju suprotstavljene društvene interese, i to je ključno žarište društvene nestabilnosti koja se mora odraziti i na političku sferu.

Okosnicu političke nestabilnosti devedesetih činio je upravo sukob između, s jedne strane, socijalista i radikala, koji su za glasačku bazu imali uglavnom gubitnike tranzicije, a s druge strane tzv. građanske opozicije koja je mobilisala uglavnom njene dobitnike. Iako je u vođstvu SPS-a i tadašnje leve koalicije nesumnjivo bilo dobitnika tranzicije, iako je ta vlast započela ili bar aktivno učestvovala u ovakvoj društvenoj transformaciji, u njenoj ideologiji i praksi bilo je nekih značajnih momenata kontinuiteta s prethodnim socijalističkim sistemom koji su omogućavali gubitnicima tranzicije da se u toj vlasti prepoznaju.

Unutar ovog ključnog žarišta političke nestabilnosti odvijao se u pojedinim trenucima sukob između stranaka koje su sarađivale oko vlasti, ili u opoziciji, a koji je imao supstancijalniji politički karakter od puke borbe za što veći uticaj vlastite stranke. Tako su se vladajuća leva koalicija i radikali sukobljavali prevashodno oko nacionalne politike, dok su se u opoziciji gložili i oko taktike opozicionog delovanja, (ne)izlaska na izbore i sličnih pitanja, a ne samo oko liderskog mesta.

Nakon 5. oktobra splasnuo je intenzitet sukoba između vlasti i opozicije zbog velike političke nadmoći i snažne inicijative nove vlasti, ali je, uprkos tome, sve do 2008. ostao manje ili više oštar sukob između suprotstavljenih političkih snaga iz devedesetih. U osnovi ovih sukoba i dalje je bila navedena tranziciona podela.

Međutim, posle ulaska socijalista u vladu sa demokratama i rascepa među radikalima, nakon kojeg su reformisani radikali, slično reformisanim socijalistima, prvo su znatno ublažili opozicioni naboj, a zatim demonstrirali spremnost da takođe uđu u vladu sa demokratama, čini se da su dominantni politički sporovi izgubili svoje dublje društveno tlo i otuđili se od društvene stvarnosti. Gubitnika tranzicije ima sve više, ali oni sada nemaju vidljivog i jakog reprezenta među postojećim političkim strankama koji će snažno i odlučno artikulisati njihove društvene interese. Na političkoj sceni već nekoliko godina vlada sveopšta prizemna kombinatorika čija je svrha jedino dolazak na vlast, odnosno ostanak na vlasti, a da se uopšte ne primećuje šta bi bilo koja od tih stranaka učinila na suštinskom, a ne samo na deklarativnom ili kozmetičkom poboljšanju socijalnog položaja velikog broja građana. Žalosno je konstatovati da u ovako teškoj socijalnoj situaciji vlasti preti veća opasnost od nje same, odnosno nekih njenih koalicionih članica nego od „opozicije” i da politička nestabilnost vladajuće koalicije počiva ne na ugroženosti od opozicije, već pre svega na onim unutrašnjim trvenjima i razmiricama koje svaka koalicija nužno nosi, i koje su skoncentrisane oko borbe za što veću političku dobit vlastite stranke i njenog lidera.

Zato se čini da problem Srbije danas ne predstavljaju toliko same koalicije, koliko nepostojanje političke snage koja će osvestiti i aktivirati socijalno deprimirano i uveliko depolitizovano većinsko stanovništvo.

Fakultet za kulturu i medije, Univerzitet Megatrend

(Politika)