Kome treba Pavelićeva crkva

(Politika, 23.12.2009)

Za sada „nepoznata grupa građana”, koja za sebe kaže da su pravoslavni Hrvati, najavom da će formirati hrvatsku pravoslavnu zajednicu, a potom i autokefalnu hrvatsku pravoslavnu crkvu, uznemirila je ovdašnju javnost, ali i unela zebnju među Srbe u Hrvatskoj koji takvu inicijativu doživljavaju kao političku provokaciju.

Kao što je kroz istoriju bilo, a i danas ima Srba katolika i Srba muhamedanske vere, tako je moguće da ima i Hrvata pravoslavaca.

Koliko ih je, videće se kada se i formalno registruju kao udruženje građana, na šta po zakonima imaju pravo. Da li je reč o ljudima iz mešovitih brakova, kao što pretpostavlja mitropolit zagrebačko-ljubljanski Jovan, ili o Srbima koji su iz nekih razloga rešili da se odreknu svog nacionalnog identiteta, manje je važno od činjenice da ova grupa ponovo oživljava Pavelićevu ideju o „Hrvatskoj pravoslavnoj crkvi”.

Dovoljan je letimičan pogled na sajt „hrvatskih pravoslavaca” pa da se posumnja u njihove iskrene namere da neguju svoj specifičan pravoslavni identitet. Ustaška ikonografija i karta NDH, na kojoj je ucrtan i srpski pravoslavni manastir Gomirje u Gorskom kotaru, normalnog čoveka, bez obzira na to kojoj veri pripadao, ne može ostaviti ravnodušnim. Mnogi se pitaju da li je to nastavak akcije zastrašivanja Srba i Srpske pravoslavne crkve u Hrvatskoj iz 2008. godine. Tada su bivši hadezeovci okupljeni u stranku Jedinstvo Hrvatske pokrenuli potpisivanje javne peticije za zabranu delovanja SPC u Hrvatskoj i osnivanje „hrvatske pravoslavne crkve”. Naravno da peticija nije dala rezultate, ali pitajte pravoslavne sveštenike u Hrvatskoj kako su se tada osećali.

Možda hrvatski pravoslavci i mogu osnovati svoju versku zajednicu, nalik na takozvanu Crnogorsku pravoslavnu crkvu koja je registrovana u policijskoj stanici na Cetinju 17. januara 2000. godine. Ali HPC i CPC nikada ne mogu postati autokefalne crkve – jer su formirane suprotno pravoslavnim kanonima. U pravoslavnom svetu svaka autokefalna crkva ima svoju jurisdikciju i nije moguće da se grupa ljudi tek tako sastane i proglasi se za crkvu.

Neko će reći da je sve ovo dobilo nezasluženo preveliki publicitet u srpskim medijima, ali „projekat HPC” može otežati inače zahladnele srpsko-hrvatske odnose. Sve je počelo sa najavom Stjepana Mesića da se na kraju svog predsedničkog mandata od regionalnih lidera oprosti na pravoslavni Božić, i to baš u Prizrenu. Potom je usledio provokativan istup hrvatske delegacije u Međunarodnom sudu pravde u Hagu, gde nisu samo branili nezavisnost Kosova već su spominjali i Vojvodinu, i to u delikatnom političkom trenutku kada je severna srpska pokrajina čekala na usvajanje svog statuta. Bez obzira na to koliko je ozbiljan, projekat formiranja „Pavelićeve crkve” teško da će poboljšati odnose Beograda i Zagreba.