Autonomija Vojvodine: Exit strategija

(The Economist, 30.12.2009)

Srpski nacionalisti su besni zbog novog Statuta o autonomiji njihove severne pokrajine, Vojvodine. Zemlja im se, tokom dveju decenija, u stvari samo smanjivala, a ovo bi mogao biti sićušan početak velikih promena koje bi vodile u nezavisnost Vojvodine. Na kraju krajeva, i Kosovo i Vojvodina imali su široku autonomiju dok je 1989. nije ukinuo Slobodan Milošević, A u februaru 2008. Kosovo, čije stanovništvo je preovlađujuće albansko, proglasilo je svoju nezavisnost.

Takvo sejanje panike je besmislica, kaže vojvođanski premijer Bojan Pajtić. Kao i poređenja sa Katalonijom i Škotskom, gde je autonomija zasnovana na jeziku ili istoriji. Nekih 65% od 2.000.000 stanovnika Vojvodine su Srbi, koji ne žele nezavisnost. Osim toga, u poređenju sa autonomijom koju je ova provincija imala između 1974. i 1989, ovlašćenja koja su joj preneta izgledaju skromno. I zaista, skeptici kažu da je ono glavno o čemu je ovde reč u stvari bitka između g. Pajtića i predsednika Srbije g. Borisa Tadića za premoć u stranci, za uticaj i za novac.

Gospodin Pajtić odbija te tvrdnje. Kaže da ono što je Vojvodina dobila jeste mogućnost da se razvija kao i ostale evropske regije. Ali, Relja Dražić, izdavač iz Novog Sada, glavnog grada te oblasti, koji inače pozdravlja veću autonomiju, gleda na sve to kao na šepurenje.

Čini se da većina stanovnika ne haje mnogo za to, delom i zato što ne zna šta će veća autonomija značiti u praksi. U prošlosti, Vojvodina je prošla kroz razorne ratove i velike seobe – što ju je učinilo jednim od etnički najmešovitijih delova Balkana. Posle Drugog svetskog rata iz nje su proterani etnički Nemci, a njihova prazna sela su naseljena – uglavnom bosanskim Srbima. Balkanski ratovi 1990-ih godina doveli su do još više seoba. Vojvodina ima šest službenih jezika, uključujući rusinski i slovački.

Mađari (oko 14% stanovništva) čine najbrojniju manjinu. Međutim, tokom prethodnih dveju decenija, mlađi Mađari su se vraćali u Mađarsku. U gradiću Bačka Topola, gde žive većinom Mađari, novinar Janoš Hadži, žali nad tim da svako ko ima i malo mozga beži odatle. Pa ipak, mada su veliki delovi Vojvodine ostali siromašni, neki delovi su se dobro razvili. Najveći deo provincije je ravna i plodna oranica, a ima i nešto aktivne sitne industrije.

Vojvodina je, takođe, i mesto najuspešnijeg “brenda“ Srbije: muzičkog festivala “Egzit“ (Exit), koji je nastao 2000-te godine i učinio više od bilo čega drugog za poboljšanje posleratne slike o Srbiji. Njegov menadžer, Bojan Bošković, govori o pretvaranju Novog Sada u balkanski Edinburg – ali u muzičkom, ne u političkom smislu.

(Prevod sa engleskog: Vasilije Kleftakis)