Ko to tamo peva "Odu radosti"

(Novi Reporter, 4.7.2012)

Izbori za najljepšu djevojku planete već su postali dio univerzalnih mitova i legendi, ali, ne toliko zbog nesporne atraktivnosti većine učesnica takvih manifestacija, već zbog famoznog ćaskanja voditelja s mladim ženama koje defiluju na sceni. Iako se svi akteri trude da ostave utisak neobaveznosti i ležernosti, od dama se, ipak, očekuje da u tim razgovorima pokažu inteligenciju, duhovitost i šarm. Međutim, trema vjerovatno učini svoje, pa konvencionalno završno pitanje o poruci za globalnu televizijsku publiku nerijetko dobije neinventivni i komični odgovor: „Poželjela bih mir u svijetu“. I političari često lansiraju slične fraze, međutim, kod njih uglavnom nema ni traga simpatične zbunjenosti takmičarki sa lentama.

Iako ni domaći aduti nisu za potcjenjivanje, u takvoj vrsti rutine prednjače zvaničnici Evropske unije i Sjedinjenih Američkih Država, zaduženi za takozvani Zapadni Balkan. Posljednji doprinos dugoj hronologiji otrcanih floskula evroatlantskih funkcionera, namijenjenih našem regionu, potiče od komesara za proširenje EU Štefana Filea. Dočekujući predstavnike Republike Srpske, Federacije i zajedničkih institucija Bosne i Hercegovine u Briselu, 27. juna, češki diplomata sa germanskim imenom i prezimenom plasirao je staru lošu rečenicu, zatupljujuće prepoznatljivu kada je riječ o toj adresi: „Više puta smo jasno naznačili da bi za sljedeću fazu pristupnih pregovora bilo veoma važno da BiH govori jednim glasom.

Kvadratura kruga

Ali, to nije bilo sve, pošto je uslijedio neuobičajen nastavak Fileovog „pozdravnog govora“ na startu nove etape „dijaloga“ između BiH i EU: „Takođe smo naznačili da taj zahtjev neće dovesti u opasnost postojanje entiteta i ovaj sastanak danas je o tome koji će mehanizmi u okviru nadležnosti i kompetencija biti na državnom nivou.“ Dakle, mantra o neophodnosti horskog pjevanja u Bosni i Hercegovini bila je koliko-toliko iznijansirana, odnosno, imala je dopunu u vidu minimalnog uvažavanja dvoentitetske i tronacionalne realnosti zemlje. Takođe, iako je pojam „koordinacije“, kada je riječ o kontaktima stranih i ovdašnjih političkih predstavnika, već nekoliko godina u opticaju, prvi put je na nekom iole reprezentativnom skupu gotovo u potpunosti potisnuo kategoriju „centralizacije“, u raspravama o načinu regulisanja odnosa Sarajeva, Banjaluke, pa i Mostara.

Rezultat okupljanja nije bio nekakav spektakularan sporazum, već se čitava situacija završila određivanjem roka, koji bi, eventualno, donio pomak u ovom „integracionom procesu“. Brisel očekuje od BiH da ispuni određene uslove do 30. novembra ove godine, da bi nakon tog datuma mogla da podnese „kredibilnu aplikaciju“ za članstvo u Evropskoj uniji. Aktuelni „spisak želja“ EU, u vezi s Bosnom i Hercegovinom, neočekivano je kratak. U suštini, ima dvije stavke – prva je rješavanje slučaja „Sejdić-Finci“, a druga se odnosi na definisanje mehanizama već pomenute koordinacije. Naravno, bilo bi suviše jednostavno da bilo kakva procedura na kojoj insistira Brisel može da bude uobličena na listu hartije, jer, šta bi onda radila čitava armija evropskih birokrata i rastuća svita bh. mastiljara, u čijoj nadležnosti su „sitna crijevca“ te problematike. Zato je formulisana „mapa puta“ Bosne i Hercegovine prema Evropskoj uniji. Opipljiva korist od tog dokumenta u ovoj fazi podrazumijevala bi tek pomjeranje s mrtve tačke „strukturalnog dijaloga o reformi pravosuđa“. Mada, nažalost, tu sigurno nema jedinog efikasnog tretmana za Sud i Tužilaštvo BiH, a to je - demontaža.

Međutim, ima potenciranja struktura EU da se ubrza rasplet povodom implementacije presude Suda u Strazburu o predmetu „Sejdić-Finci“. Tim povodom došlo je do zanimljivog zbližavanja bošnjačkih i hrvatskih stranaka, iako je od posljednjih opštih izbora krajem 2010. do prije nekoliko sedmica ta relacija bila u znaku konstantnog sukoba većeg ili manjeg intenziteta. Ali, od kada je SDP pustio niz vodu SDA i Hrvatsku stranku prava i krenuo u formiranje nove vladajuće koalicije na nivou Federacije, sa Savezom za bolju budućnost i dva HDZ-a, odnosi političkih glavnih struja Bošnjaka i Hrvata ponovo su u uzlaznoj liniji. Jedna od prvih „programskih“ dodirnih tačaka – iako su interesni faktori, naravno, daleko dominantniji – jeste saglasnost Zlatka Lagumdžije, Fahrudina Radončića, Dragana Čovića i Bože Ljubića o „simetričnom modelu“ izlaska iz „kvadrature kruga“ zvane „Sejdić-Finci“. A to, u konkretnom slučaju, znači prijedlog da se ubuduće sva tri člana Predsjedništva BiH biraju indirektno, u entitetskim parlamentima, a ne kao do sada – na neposrednim izborima.

Logično, zamisao je naišla na negativnu reakciju predstavnika Republike Srpske, jer to nije kozmetička promjena, pošto bi taj element autonomije – željeni u slučaju RS, a nevoljni kada je u pitanju Federacija – značajno izgubio na težini kada bi se izmjestio sa glasačkih mjesta u poslaničku nadležnost. Ipak, ne treba očekivati pretjerano jogunasti gard novih federalnih partnera u vlasti. Mnogo više od gloženja sa RS oko još jednog asimetričnog rješenja u ionako asimetričnoj Bosni i Hercegovini, bar u ovom trenutku, njih zanima drugačija konfiguracija ministarskih i direktorskih fotelja u FBiH. Zato ne bi trebalo biti iznenađenje ako se do jeseni utanači kompromisna varijanta, sa posrednim izborom dva člana Predsjedništva iz Federacije i direktnim izborom jednog člana tog organa iz RS.

Povratak kući

Bez obzira na ovakav potencijalni „kratki spoj“, i kvartet SDP – SBB – HDZBiH - HDZ 1990 iz Federacije i tandem SNSD-SDS iz Republike Srpske, vidljivo su uživali u ambijentu harmonije i uzdržanog optimizma, prezentovanom javnosti nakon sastanka sa Štefanom Fileom, i to je stvarni „utisak nedjelje“ iza nas. Jer, đavo je zaista odnio šalu, prije svega u domenu ekonomije. S obje strane međuentitetske linije, „suva drenovina“ domaćih privrednih i ostalih resursa uglavnom je iscijeđena, tako da vodeće političke snage i u FBiH i u RS računaju na to da prividna idila pred očima briselske administracije nikako neće škoditi, u iščekivanju kakve-takve finansijske infuzije, neophodne za servisiranje rastuće zaduženosti dvaju entiteta. Tu treba tražiti glavni razlog naprasnog entuzijazma za slušanje već pomalo zaboravljene „Ode radosti“, zvanične himne EU.

Kada je riječ o Republici Srpskoj, upravo u danima kada je File pominjao „jedan glas“, a zatim objašnjavao da nije baš doslovno tako mislio, desila se zanimljiva varijacija na tu temu. Samo, ovoga puta nije se odnosila na ukupnu situaciju u BiH, već na unutrašnje odnose u SNSD-u. Jer, prvo je predsjednik Narodne skupštine Igor Radojičić imao istup u kojem je, bez obzira na ranije demonstrirani realizam, naglašeno idealizovao ekonomsko stanje u Republici Srpskoj, čak pominjući nekakve bizarne, imaginarne podatke, kao ilustraciju navodnog rasta zaposlenosti. Naspram takvog gesta bile su riječi predsjednika Republike Milorada Dodika na sjednici Senata RS, sa znatno opreznijim pristupom dimenzijama krize. Takav obrat je posebno interesantan ako se zna da je u prethodnom periodu obično za Dodika čaša bila do pola puna, a za Radojičića do pola prazna.

Ali, za obojicu, kao i za čitavu RS, ta posuda mogla bi da bude ispijena do dna, ukoliko osjećanje za stvarna kretanja bude zamagljeno bilo kakvim apstrakcijama. U ovom slučaju, to je ideja da će iz EU u BiH, uključujući i Republiku Srpsku, stići bog zna kakva ulaganja i investicije, i to u momentu kada je savez 27 država potpuno zaokupljen sopstvenim nevoljama. S druge strane, Istok, koji nije neokrznut recesijom, ipak posjeduje očigledniju političku volju da promile sopstvenih ekonomskih tokova usmjeri ka prekodrinskim Srbima, što bi za RS imalo značenje ozbiljnog rasta vodostaja. Potvrda za to su i nedavni kontakti koje je predsjednik RS imao tokom Ekonomskog foruma u Sankt Peterburgu. Ako ima iole mogućnosti da najavljeni aranžmani sa Rusijom i Kinom budu ostvareni, treba krenuti ka onom dijelu svijeta iz kojeg do sada nisu stizale ucjene i sankcije, ili u najmanju ruku - razlozi za kajanje i konfuziju.

Nakon promjene vlasti, postoje predispozicije za tu vrstu zaokreta i u Srbiji. Mada se još ne čuju najave diskontinuiteta koalicije SNS-SPS-URS u odnosu na probriselski i provašingtonski fanatizam svježe opozicione, odnosno, dugogodišnje (para)režimske kombinacije DS-LDP, bar je, ako ništa drugo, „lopta spuštena na zemlju“ u tom pogledu. Za to nije bila potrebna specijalna vještina, jer, u ispunjavanju svih „direktiva“ EU i SAD nemoguće je pomjeriti granice do kojih su stigle stranke Borisa Tadića i Čedomira Jovanovića, kao i njihov klon Mlađan Dinkić, sada formalno stacioniran u suprotnom uglu ringa. Od Ivice Dačića i Tomislava Nikolića, naravno, niko ne očekuje da budu reinkarnacije Karađorđa, ali, nije potrošen sav kapacitet da pokažu malo obrenovićevskog talenta za spori „povratak kući“, kroz silna rukovanja sa Hilari Klinton, Abdulahom Gulom i sličnim figurama, tegobno prisutna u proteklim danima.

A toj kući nije strana „Oda radosti“, ali su joj previše puta bili strani oni koji najčešće interpretiraju taj dio „Devete simfonije“, dva vijeka od kada je izašla ispod Betovenovih prstiju. Ovovremeni izdanci „Krstića i sina“ teško da bi tražili odgovor na pitanje „Ko to tamo peva“ na zapadnim meridijanima. Vjerovatnije je da bi maršruta „za Beograd, za Beograd“ dobila sjeveroistočni krak. Ili „Južni tok“, svejedno.